Algirdas Brazauskas

Algirdas Brazauskas
Pełne imię i nazwisko	Algirdas Mykolas Brazauskas
Data i miejsce urodzenia	22 września 1932 ; Rakiszki
Data i miejsce śmierci	26 czerwca 2010 ; Wilno
	Prezydent Litwy
Okres	od 25 lutego 1993; do 25 lutego 1998
Następca	Valdas Adamkus
	Premier Litwy
Okres	od 3 lipca 2001; do 1 czerwca 2006
Przynależność polityczna	LSDP
Poprzednik	Eugenijus Gentvilas (p.o.)
Następca	Zigmantas Balčytis (p.o.)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Algirdas Mykolas Brazauskas (ur. 22 września 1932 w Rakiszkach, zm. 26 czerwca 2010 w Wilnie) – litewski polityk, w okresie ZSRR działacz komunistyczny, prezydent Litwy w latach 1993–1998, premier Litwy w latach 2001–2006.

Życiorys

Ukończył w 1956 studia inżynieryjne w Kowieńskim Instytucie Politechnicznym. Obronił później pracę z zakresu ekonomii w CEMI (instytucie ekonomiczno-matematycznym Akademii Nauk ZSRR w Moskwie), uzyskując w 1974 stopień doktora^[2].

Po ukończeniu studiów podjął pracę w budownictwie. W latach 1956–1957 był głównym inżynierem na budowie hydroelektrowni kowieńskiej, a od 1958 do 1962 naczelnikiem zarządu przedsiębiorstwa budownictwa energetycznego. Od 1962 kierował wydziałem materiałów budowlanych w Radzie Gospodarki Narodowej Litewskiej SRR. W latach 1965–1966 był ministrem przemysłu materiałów budowlanych, po czym został zastępcą przewodniczącego Państwowego Komitetu Planowania. Pełnił tę funkcję do 1977.

W 1977 został sekretarzem, a w 1988 I sekretarzem Komitetu Centralnego KPL. 24 lutego 1990 został wybrany do Rady Najwyższej Litewskiej SRR. Znalazł się wśród sygnatariuszy Aktu Przywrócenia Państwa Litewskiego z 11 marca tego samego roku.

Do 1992 był zastępcą przewodniczącego Rady Najwyższej, przekształconej w Sejm Republiki Litewskiej. Doprowadził do powołania na bazie Komunistycznej Partii Litwy nowej formacji pod nazwą Litewska Demokratyczna Partia Pracy. Współpracował z rządem Kazimiery Prunskienė, reprezentując postawę zachowawczą w opozycji do głównego nurtu Sąjūdisu, związanego z Vytautasem Landsbergisem.

W 1992 poprowadził postkomunistów do zwycięstwa w wyborach parlamentarnych. Jako nowy marszałek Sejmu stał się jednocześnie głową państwa. W 1993 wygrał pierwsze po odzyskaniu niepodległości wybory prezydenckie, pokonując w nich wspieranego przez opozycję ambasadora w USA Stasysa Lozoraitisa. Oba te sukcesy tłumaczono m.in. kryzysem ekonomicznym i rozczarowaniem rządami niepodległościowego Sąjūdisu, a wygraną w 1993 także rozpoznawalnością Algirdasa Brazauskasa^[3]. Urząd prezydenta sprawował do 1998, nie ubiegając się o reelekcję.

W 2000 sygnował swoim nazwiskiem koalicję socjaldemokratyczną, skupiającą Litewską Demokratyczną Partię Pracy, Litewską Partię Socjaldemokratyczną i dwa mniejsze ugrupowania, samemu nie kandydując jednocześnie do parlamentu. Utworzony lewicowy blok ten wygrał wybory parlamentarne w tym samym roku, pozostając jednak w opozycji do nowo powołanego rządu Rolandasa Paksasa.

W styczniu 2001 Algirdas Brazauskas stanął na czele Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej, do której formalnie przyłączyła się LDDP. W lipcu tegoż roku został premierem Litwy, gdy po rozpadzie koalicji partii liberalnych, jego ugrupowanie porozumiało się z Nowym Związkiem.

Po wyborach parlamentarnych w 2004 pozostał na tym stanowisku, inicjując nową koalicję rządową z udziałem m.in. Partii Pracy. Urząd premiera sprawował do czerwca 2006. Podał się do dymisji po ujawnieniu szeregu afer w zapleczu politycznym jego rządu, które doprowadziły m.in. do wyjścia z koalicji Partii Pracy. W 2007 zrezygnował także z kierowania socjaldemokratami.

26 czerwca 2010 zmarł w Wilnie^[4] w wieku 77 lat na raka prostaty. Metropolita wileński Audrys Bačkis nie zgodził się na wniesienie trumny z ciałem prezydenta do katedry wileńskiej na czas uroczystości pogrzebowych, co wywołało liczne kontrowersje^[5]. 1 lipca został pochowany na cmentarzu na Antokolu.

Życie prywatne

W pierwszym małżeństwie żonaty z Juliją Brazauskienė, miał z nią dwie córki: Audronė i Laimę^[6]. Po raz drugi żonaty z Kristiną Butrimienė. Miał brata Gerarda, dyrektora szwedzkiego koncernu Euroc AB na Litwę.

Odznaczenia i wyróżnienia

Krzyż Wielki ze Złotym Łańcuchem Order Witolda Wielkiego (Litwa)^[7]
Gwiazda Tysiąclecia Litwy (2009, Litwa)^[8]
Krzyż Wielki Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna)
Order Słonia (1996, Dania)
Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (1997, Estonia)^[9]
Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia)
Krzyż Wielki Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)
Komandor Orderu Honoru (Grecja)
Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Trzech Gwiazd (1996, Łotwa)^[10]
Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Zasługi (Norwegia)
Order Orła Białego (1996, Polska)^[11]
Order Honoru (2010, Rosja)^[12]
Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (2003, Portugalia)^[13]
Order Królewski Serafinów (Szwecja)
Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy (Ukraina)
Kawaler Krzyża Wielkiego Udekorowany Wielką Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1997, Włochy)^[14]
Tytuł honorowego obywatela Wilna^[15]

Przypisy

↑ Rząd rozpoczął funkcjonowanie 12 lipca 2001.
↑ Татьяна Ясинская: Альгирдас Бразаускас. Созидатель. delfi.lt, 1 lipca 2010. [dostęp 2010-07-03]. (ros.).
↑ Lithuania-Politics. countrystudies.us. [dostęp 2010-07-02]. (ang.).
↑ Mirė pirmasis Lietuvos tautos išrinktas prezidentas A. Brazauskas (1932–2010). lrytas.lt, 26 czerwca 2010. [dostęp 2010-07-02]. (lit.).
↑ Zamieszanie z pogrzebem byłego prezydenta Litwy. rmf24.pl, 29 czerwca 2010. [dostęp 2010-07-02].
↑ Stanisław Tarasiewicz: Litwa pożegnała prezydenta w atmosferze skandalu. kurierwilenski.lt, 1 lipca 2010. [dostęp 2010-07-02].
↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė. lrp.lt. [dostęp 2019-08-27]. (lit.).
↑ Paskutinės „Tūkstantmečio žvaigždės” – pirmiesiems nepriklausomos Lietuvos vadovams. 15min.lt, 31 grudnia 2009. [dostęp 2013-01-02]. (lit.).
↑ Bearers of decorations – Algirdas Brazauskas – Maarjamaa Risti ketiklassi teenetemärk. president.ee. [dostęp 2019-08-27]. (ang.).
↑ Par apbalvošanu ar Triju Zvaigžņu ordeņiem. vestnesis.lv, 23 kwietnia 1996. [dostęp 2020-09-16]. (łot.).
↑ M.P. z 1996 r. nr 27, poz. 285
↑ Executive Order conferring the Order of Honour on Algirdas Brazauskas. kremlin.ru, 17 czerwca 2010. [dostęp 2020-09-16]. (ang.).
↑ Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2019-08-27]. (port.).
↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana, Decorato di Gran Cordone. quirinale.it, 20 maja 1997. [dostęp 2010-07-02]. (wł.).
↑ Profesorowi V. Landsbergisowi nadano tytuł Honorowego Obywatela Wilna. vilnius.lt, 17 lutego 2021. [dostęp 2023-02-06].

Bibliografia

Nota biograficzna na stronie Sejmu Republiki Litewskiej. [dostęp 2010-07-02]. (lit.).

[1] Rząd rozpoczął funkcjonowanie 12 lipca 2001.

[2] Татьяна Ясинская: Альгирдас Бразаускас. Созидатель. delfi.lt, 1 lipca 2010. [dostęp 2010-07-03]. (ros.).

[3] Lithuania-Politics. countrystudies.us. [dostęp 2010-07-02]. (ang.).

[4] Mirė pirmasis Lietuvos tautos išrinktas prezidentas A. Brazauskas (1932–2010). lrytas.lt, 26 czerwca 2010. [dostęp 2010-07-02]. (lit.).

[5] Zamieszanie z pogrzebem byłego prezydenta Litwy. rmf24.pl, 29 czerwca 2010. [dostęp 2010-07-02].

[6] Stanisław Tarasiewicz: Litwa pożegnała prezydenta w atmosferze skandalu. kurierwilenski.lt, 1 lipca 2010. [dostęp 2010-07-02].

[7] Apdovanotų asmenų duomenų bazė. lrp.lt. [dostęp 2019-08-27]. (lit.).

[8] Paskutinės „Tūkstantmečio žvaigždės” – pirmiesiems nepriklausomos Lietuvos vadovams. 15min.lt, 31 grudnia 2009. [dostęp 2013-01-02]. (lit.).

[9] Bearers of decorations – Algirdas Brazauskas – Maarjamaa Risti ketiklassi teenetemärk. president.ee. [dostęp 2019-08-27]. (ang.).

[10] Par apbalvošanu ar Triju Zvaigžņu ordeņiem. vestnesis.lv, 23 kwietnia 1996. [dostęp 2020-09-16]. (łot.).

[11] M.P. z 1996 r. nr 27, poz. 285

[12] Executive Order conferring the Order of Honour on Algirdas Brazauskas. kremlin.ru, 17 czerwca 2010. [dostęp 2020-09-16]. (ang.).

[13] Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2019-08-27]. (port.).

[14] Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana, Decorato di Gran Cordone. quirinale.it, 20 maja 1997. [dostęp 2010-07-02]. (wł.).

[15] Profesorowi V. Landsbergisowi nadano tytuł Honorowego Obywatela Wilna. vilnius.lt, 17 lutego 2021. [dostęp 2023-02-06].

[a-16] Głowa państwa jako Przewodniczący Prezydium Rady Litewskiej

[b-17] z pełnego uznania, objął urząd nielegalnie

[c-18] z uznania międzynarodowego

[d-19] uznany oficjalnie za p.o. w 2009

[e-20] Głowa państwa jako Przewodniczący Rady Najwyższej

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

Litwa Międzywojenna	Augustinas Voldemaras Mykolas Sleževičius Pranas Dovydaitis Vincas Mickevičius-Kapsukas Ernestas Galvanauskas Kazys Grinius Ernestas Galvanauskas Antanas Tumėnas Vytautas Petrulis Leonas Bistras Mykolas Sleževičius Augustinas Voldemaras Juozas Tūbelis Vladas Mironas Jonas Černius Antanas Merkys Vincas Krėvė-Mickevičius
Litewska SRR	Justas Paleckis Mečislovas Gedvilas Motiejus Šumauskas Juozas Maniušis Ringaudas Songaila Vytautas Sakalauskas
Niepodległa Litwa	Kazimira Prunskienė Albertas Šimėnas Gediminas Vagnorius Aleksandras Abišala Bronislovas Lubys Adolfas Šleževičius Laurynas Stankevičius Gediminas Vagnorius Irena Degutienė Rolandas Paksas Irena Degutienė Andrius Kubilius Rolandas Paksas Eugenijus Gentvilas Algirdas Brazauskas Zigmantas Balčytis Gediminas Kirkilas Andrius Kubilius Algirdas Butkevičius Saulius Skvernelis Ingrida Šimonytė

W dniu powstania	Algirdas Brazauskas (LSDP) Algirdas Butkevičius (LSDP) Viktor Uspaskich (DP) Zigmantas Balčytis (LSDP) Vladimiras Prudnikovas (DP) Gediminas Kirkilas (LSDP) Vilija Blinkevičiūtė (NS) Kazimira Prunskienė (VNDPS) Gintaras Furmanavičius (DP) Antanas Valionis (NS) Gintautas Bužinskas (DP) Arūnas Kundrotas (LSDP) Žilvinas Padaiga (DP)
Późniejsi członkowie rządu	Kęstutis Daukšys (DP) Petras Čėsna (LSDP)

W dniu powstania	Algirdas Brazauskas (LSDP) Algirdas Monkevičius (NS) Dalia Grybauskaitė (bezp.) Petras Čėsna (LSDP) Roma Žakaitienė (LSDP) Vilija Blinkevičiūtė (NS) Linas Linkevičius (LSDP) Kęstutis Kristinaitis (bezp.) Juozas Bernatonis (LSDP) Antanas Valionis (NS) Vytautas Markevičius (NS) Arūnas Kundrotas (LSDP) Zigmantas Balčytis (LSDP) Konstantinas Dobrovolskis (NS)
Późniejsi członkowie rządu	Algirdas Butkevičius (LSDP) Jeronimas Kraujelis (NS) Virgilijus Bulovas (LSDP) Juozas Olekas (LSDP)

W dniu powstania	Kazimira Prunskienė Algirdas Brazauskas Romualdas Ozolas Algimantas Nasvytis Vytas Navickas Leonas Ašmantas Romualdas Sikorskis Albertas Sinevičius Darius Kuolys Vaidotas Antanaitis Kostas Birulis Algis Dobravolskas Rimvydas Jasinavičius Romualdas Kozyrovičius Vytautas Knašys Marijonas Misiukonis Algirdas Saudargas Pranas Kūris Jonas Biržiškis Juozas Olekas
Późniejsi członkowie rządu	Albertas Šimėnas¹